Tomasz Jakimiuk
Prawosławne święta na Podlasiu, a dokładnie Wigilia i Boże Narodzenie rozpoczynają się 6 stycznia, zgodnie z kalendarzem liturgicznym – juliańskim. Odbywają się 13 dni po świętach katolickich. Województwo Podlaskie skupia największą ilość wyznawców prawosławia w Polsce, zatem jest idealnym miejscem do obserwacji.
Prawosławne święta na Podlasiu – Wigilia i Boże Narodzenie
Poniżej znajdziesz 10 ciekawostek związanych z obchodzeniem Wigilii i Bożego Narodzenia przez wyznawców prawosławia na Podlasiu, których szacuje się na 200 tysięcy. W całej Polsce mówi się, że wyznawców prawosławia jest około 500 tysięcy.
1. Ile trwają prawosławne święta?
Święta trwają 3 dni, a nie 2. Pierwszy dzień jest poświęcony narodzeniu Jezusa Chrystusa, drugi – Matce Bożej i trzeci pierwszemu męczenników św. Stefanowi. W praktyce wiele prawosławnych domów skupia się na pierwszym i drugim dniu świąt.
2. Co oznacza kutia na stole świątecznym?
Na bazie ziaren jęczmienia, pszenicy czy miodu. Z dodatkiem maku, miodu, rodzynek, orzechów. Zajmuje centralne miejsce na stole. Kutia jest symbolem podziękowania Bogu za to, że przez cały rok miało się co jeść.
3. Co symbolizuje na stole chleb, czosnek, sól i miód?
Chleb na podlaskim stole jest symbolem pożywienia. Czosnek oznacza dobre zdrowie. Sól zaś to symbol dostatku w domostwie. A miód powodzenie we
wszystkim czego podejmą się domownicy.
4. Co zamiast szopki?
W cerkwi nie uświadczysz szopki. Prawosławni modlą się do Ikony Narodzenia Chrystusa (zdjęcie na górze wpisu). Na środku ikony znajduje się Matka Boska. Nad nią niemowlę leżące w żłobie, w jaskini. A hołd niemowlęciu oddają anioły i 3 magowie. Jako ciekawostkę dodam, że zróżnicowany wiek magów ukazuje etapy życia człowieka.
5. Co zamiast dzielenia się opłatkiem?
Prawosławni dzielą się miedzy sobą prosforą – świętym chlebem. Prosfora wygląda jak mała bułeczka z odciśniętym na górze, np. krzyżem. Dzielenie się nie wygląda tak jak u katolików, gdzie każdy otrzymuje opłatek i podchodzi do każdego z osobna. Prosfora wędruje dookoła stołu i każdy bierze po kawałeczku. Wszystko zaczyna się po wspólnej modlitwie przy nakrytym stole.
Prosfora / źródło: Photo by bobosh_t on Foter.com / CC BY-NC
6. Ile trwa post?
Święta Bożego Narodzenia zaczynają się Wigilią, jednak poprzedza je post Filipowy, który trwa 40 dni. Nazwa wywodzi się stąd, że zaczyna się on w dniu, kiedy czczony jest św. Filip. Tradycja postu nie jest już tak często przestrzegana jak kiedyś.
7. Co zamiast pasterki?
Zamiast pasterki w cerkwiach odprawiane jest bożonarodzeniowe nabożeństwo, które rozpoczyna się Wielkim Powieczrzem, a następnie bożonarodzeniową Jutrznią i kończy się uroczystą świąteczną Boską Liturgią Eucharystyczną.
8. Prawosławni piją szczułok
Szczułok to nic innego jak przepyszny kompot z suszonych owoców. Ten smak jest idealnym dopełnieniem potraw wigilijnych. Niegdyś zbierano owoce, krojono je w mniejsze kawałki, nawlekano na nitkę i suszono na piecu kaflowym.
9. Zamiast obrusa jest perebor
Stół podczas wieczerzy wigilijnej powinien być nakryty pereborem, czyli białym obrusem z haftem. W praktyce, bardzo często na stole znajduje się biały obrus. Rzadko zdarza się perebor, ze względu na jego dostępność i wartość. Nikt nie chce ryzykować poplamieniem żmudnie wykonanego białego obrusu przez babkę czy prababkę. Niegdyś nie było tak dużej dostępności wszelkiego
rodzaju obrusów, więc kładziono to co było w domu. Dziś cena białego obrusu to kilkadziesiąt złotych, a mało kto haftuje perebory.
10. Wyciągnąć szczęście z pod obrusa
Pod pereborem (biały haftowany obrus) kładzie się sianko. Powiadają, że ten kto wyciągnie najdłuższe źdźbło to będzie miał szczęście. W praktyce sianko się kładzie, jednak w rzadko którym domu pamiętają o tradycji wyciągania źdźbła z pod obrusa.
Prawosławna Liturgia na Boże Narodzenia w Lublinie
Liturgia jest odprawiana w języku cerkiewnosłowiańskim w towarzystwie chóru.
Prawosławne święta – podsumowanie
Jeśli jesteś wyznawcą prawosławia i obchodzisz prawosławne święta, m.in. Boże Narodzenia to życzę Ci wszystkiego najlepszego! Jeśli jednak jesteś innego wyznania to życzę Ci, żebyś w swoim życiu miał okazję uczestniczyć w prawosławnych świętach. Będzie to dla Ciebie niezwykłe przeżycie, podczas którego rozbrzmi modlitwa w języku cerkiewnosłowiańskim, a na stole zagoszczą potrawy przygotowane na bazie przepisów, przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Odsyłam Cię również do wywiadu Anny Petrovskiej z Radia Białystok, pt. “Wigilia Bożego Narodzenia w Cerkwi prawosławnej”, gdzie możesz posłuchać o wróżbach i potrawach wigilijnych. Co więcej nie zabraknie orędzia bożonarodzeniowe metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy do wiernych.
Jeśli planujesz podróż na Podlasie w celu poznania kultury i religii to polecam Ci zapoznać się z artykułami, pt. Atrakcje Podlasia – 10 cerkwi prawosławnych z ciekawą historia, Święta Góra Grabarka oraz Śmierć na Podlasiu – tradycje i przesądy. Dzięki tym informacjom, będzie Ci łatwiej zrozumieć Podlasie.
Daj znać jak wygląda świętowanie Wigilii i Bożego Narodzenia w Twoim domu? Wesołych Świąt!
Tomasz Jakimiuk
