Przesądy i zabobony na Podlasiu – wierzenia ludowe

Przesądy i zabobony na Podlasiu, niekiedy brzmią tajemniczo. Często bywa tak, że ludzie powtarzają je nie wiedząc skąd się wzięły. A na pytanie: “Czemu to robisz?”, odpowiadają często: “Bo mama tak robiła”, “Bo tak trzeba”, “Bo babcia zawsze tak robiła”, “Bo tak jest w naszej kulturze”. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, która mogłaby rozwiać wątpliwości.

Wbrew pozorom ludzie wciąż bardzo często i nieświadomie wykonują pewne gesty mające podłoże w wierzeniach ludowych, m.in. popularne odpukanie, by zły scenariusz się nie spełnił czy mówienie o kimś, że urodził się w czepku i jest szczęściarzem. To pewnego rodzaju tradycja, która przechodzi z pokolenia na pokolenie.

Przesądy i zabobony? Co oznaczają te słowa?

Żeby móc lepiej zrozumieć cały artykuł pozwolę sobie na wklejenie jednej z definicji, którą udało mi się znaleźć w internecie. Moim zdaniem idealnie definiuje poniższe dwa słowa, które w gruncie rzeczy są bliskoznaczne.

Przesąd i zabobon – bezpodstawna, uparcie żywiona i niewrażliwa na argumentację wiara w istnienie związku przyczynowo-skutkowego między danymi zdarzeniami. Wypływać ona może ze stereotypów zakorzenionych w tradycji i kulturze. Jest pozbawiona racjonalnych podstaw i niemożliwa do weryfikacji.
(źródło: Wikipedia)

Skąd pochodzi nazwa zabobon?

Nazwa ta pochodzi od bobonienia – niewyraźnego i mrukliwego sposobu wypowiadania słów przez wróżbitów w trakcie obrzędów kultowych.

Przesądy i zabobony na Podlasiu – lista 16 najpowszechniejszych wierzeń ludowych

Niektóre z niżej wymienionych przesądów i i wierzeń jest wciąż aktualnych. Inne z kolei z czasem odchodzą w zapomnienie. Ciekaw jestem czy w Twoim domu, któreś z nich jest wciąż aktualne?

1. Pająk w domu

Powiadają: “Pająk po chacie łazi, będzie jakaś wiadomość”. Pojawienie się pająka zwiastuje jakąś nową, ważną wiadomość, która lada dzień nadejdzie. Nie jest powiedziane, czy będzie to wiadomość dobra czy zła.

2. Torba na podłodze

Powiadają: “Nie stawiaj torebki na podłodze, bo pieniądze Ci uciekną”. W wielu domach wciąż aktualne. Wszędzie tam, gdzie chodzą stopy, nie stawia się torby, żeby nie zadeptać pieniędzy. Jak wiadomo zadeptanych pieniędzy w ziemi nie widać.

3. Kwiaty z grobu

Powiadają: “Jak tkniesz kwiaty z czyjegoś grobu, to ściągniesz na siebie klątwę”. Przesąd mówi o tym, że zerwanie / kradzież kwiatów z czyjegoś groby, jest równoznaczne ze ściągnięciem na siebie nieszczęścia, a w najgorszym wypadku śmierci.

4. Lepiej odpukać

Powiadają: “Odpukać, żeby się nie popsuło”. Kiedy jedna z osób powie coś, co może zwiastować nieszczęście to druga, mówi, żeby odpukała.
Przykład:
– Ten koń posłuży z dobrych kilka lat!
– Odpukaj, żeby nie zapeszać.

5. Wypluj to

Powiadają: “Wypluj to, nie ma co krakać”. Kiedy, ktoś z kim rozmawiasz zaczyna mówić o negatywnym scenariuszu, wtedy rozmówca może powiedzieć, żeby “wypluć te słowa”. Połknięte ślina, która przyniosła na język słowa może sprawić, że zły scenariusz się sprawdzi.

6. Gniazdo bociana

Powiadają: “Jak w tym roku bocian do nas zawita, to będzie cały rok szczęście w chacie”. Powiadają, że bocian tworzy gniazda tylko u dobrych ludzi. A jak już stworzy gniazdo to gospodarz będzie mieć szczęście przez cały rok, tzn. urodzaj na polach, spokój w domu, dostatek w gospodarstwie, etc.

Tak podśpiewywano w czasie, kiedy bociany przylatywały na Podlasie:
Busieł, busieł na łapy,
Polubisz toj chaty,
Daj Boże, żeby na drugi rok dożdaty.

7. Babka = Szeptucha

Powiadają: “Jak masz problem ze zdrowiem, idź do Szeptuchy”. Szeptuchy oraz Szeptuni to ludzie, którzy posiadają dar pochodzący od Boga. Swoją moc czerpią z modlitwy. Ludzie często udawali się do Szeptuchy/Szeptuna, żeby ci pomogli im w konkretnych problemach zdrowotnych, ale i nie tylko. Ludzie również udawali się tam z przeróżnymi problemami, m.in. córka, która nie może znaleźć męża; syn, który nie radzi sobie w szkole, etc.

Szeptuchy często porównywane są z czarownicami i diabelskimi mocami. W internecie można znaleźć artykuły oraz fotografie związane z działalnościami szeptach na Podlasiu.

8. Czerwone uszy

Powiadają: “Ale masz czerwone ucha, ktoś na ciebie gada”. Ten przesąd mówi o tym, że jak ktoś ma czerwone uszy to oznaka, że ktoś go obgaduje.

9. Urodzony w czepku

Powiadają: “Urodzonyś Ty w czepku”. Czepek to nic innego, jak pozostałość worka owodniowego, w którym znajduje się dziecko podczas ciąży. Dziecko, które podczas porodu ma na głowie pozostałości worka owodniowego, uważa się, że będzie mieć szczęście przez całe swoje życie.

10. Czarny kot

Powiadają: “Czarny kot przebiegł Ci drogę, to nie wróży nic dobrego”. Czarny kot utożsamiany jest z czarną magią i wiedźmami. Przebiegnięcie drogi oznacza pecha, a nawet śmierć.

11. Piątkowe sianie

Powiadają: “Kto sieje w piątek, nic nie zbiera”. Gospodarz, który zapragnie siać w piątek, musi liczyć się z tym, że jego pola nie dostąpią urodzaju. W wielu wsiach po dziś dzień w piątki się nie sieje. Gospodarze wolą siać w niedzielę.

12. Palenie lnu nad głową

Powiadają: “Spalony len nad głową, odpędza zło”. Przesąd mówi, że palenie lnu odpędza zło, choroby, wszelkie kłopoty. Zabieg często stosowany przez Szeptuchy i Szaptunów.

13. Poświęcić chleb i sól

Powiadają: “Baciuszka musi chleb i sól poświęcić, żeby dom był bezpieczny”. Przesąd wciąż aktualny w wielu domostwach, zwłaszcza wyznania prawosławnego. Poświęcenie chleba i soli, ma za zadanie chronić dom przed pożarem.

Jeśli jesteśmy w temacie religijnym to polecam artykuł, pt. Atrakcje Podlasia – 10 cerkwi prawosławnych z ciekawą historią. W tym tekście znajdziesz 10 cerki, których historia po prostu wciąga.

14. Swędzące ręce

Powiadają: “Swędzi ręka? To ktoś przyjdzie”. Kiedy swędzi Cię prawa dłoń to oznaka, że z kimś będzie dane Ci się witać. Kiedy jednak swędzi Cię lewa dłoń to oznaka, że otrzymasz pieniądze.

15. W ciąży nie można iść do krawcowej

Powiadają: “Nie idź do krawcowej, bo nie urodzisz!”. Zabobon mówi o tym, że jak kobieta w ciąży pójdzie do krawcowej to ta jej “przyszyje łożysko” i nie zdoła urodzić dziecka.

16. Szycie ubrania na sobie

Powiadają: “Jak będziesz szyć spodnie na dupie to będziesz głupi”. Przesąd mówi, że kiedy szyjesz jakąś część ubrania na sobie lub kimś to tym samym zaszywasz sobie lub komuś rozum.

Wierzenia ludowe, czyli przesądy i zabobony na Podlasiu

Przesądy i zabobony to integralna część kultury podlaskiej. Nadaje jej pewnego uroku i niepowtarzalności. Ciekaw jestem ile lat minie, nim przesądy z tego artykułu przestaną być powtarzane. Z perspektywy czasu widzę, że jeszcze 20 lat temu częściej było można je usłyszeć.

Świat się zmienia. Ludzie zjeżdżają do miast za chlebem. Wsie zaczynają się wyludniać lub zmieniać charakter na bardziej “cywilizowany”, a wraz ze zmianami stylu życia idą nieodwracalne zmiany kulturowe.

Pozostawiam również dwa pokrewne tematy związane z zabobonami i przesądami na Podlasiu:
– Śmierć na Podlasiu – tradycje i przesądy – podczas pisania tego artykułu miałem ciarki.
– Mało znane! Przesądy i zabobony na Podlasiu – doskonałe dopełnienie artykułu na którym aktualnie jesteś.

Jeśli planujesz poznać bliżej Podlasia to koniecznie zajrzyj do artykułu, pt. Wycieczka na Podlasie – 6 pomysłów na plan podróży oraz Jedzenie na Podlasiu – 14 potraw, które warto spróbować. Dzięki wiedzy tam zawartej łatwiej będzie Ci zrozumieć północno-wschodnią Polskę, a dzięki temu przesądu i zabobony tam ukryte.